Հակամարտությունների կարգավորման և խաղաղության ապահովման գործընթացներում կին առաջնորդների հմտությունների կատարելագործում

Հայաստանի և ողջ տարածաշրջանի հիմնական խնդիրներից մեկը, որի լուծումը պահանջում է իշխանությունների, քաղաքացիական հասարակության և զարգացման գործընկերների ջանքերի համախմբում, հակամարտությունների կարգավորման և խաղաղության կերտման գործընթացներում կանանց ներգրավումն է: Կանայք, որպես փոփոխություն նախաձեռնողներ, կարող են նշանակալի դեր խաղալ հակամարտությունների փոխակերպման, վստահության կայացման և հաշտեցման հարցերում, մինչդեռ նրանք որոշակիորեն դուրս են մնացել այս գործընթացներից, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորումից: Կանայք նույնիսկ քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտների կողմից նախաձեռնած ժողովրդական դիվանագիտության ծրագրերում պատշաճ կերպով չեն ներկայացված, չխոսելով այն մասին, որ պաշտոնական բանակցությունների գործընթացներում ներգրավված քաղաքական առաջնորդները բացառապես տղամարդիկ են: Ավելին, զարգացման գործընկերների ջանքերը՝ ներգրավելու քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտներին ժողովրդական դիվանագիտության նախաձեռնությունների մեջ, նույնպես շրջանցեցին կանանց:

Միավորված ազգերի կանանց զարգացման հիմնադրամի «Հարավային Կովկասում հակամարտությունների կարգավորում և խաղաղության հաստատում» ծրագրի օժանդակությամբ ՄԶՄԿ-ն առաջնահերթ ձեռնամուխ է եղել այդ բացը լրացնելուն՝ հավաքելով կանանց խաղաղության հաստատման և հաշտեցման սեղանի շուրջ՝ նախքան լայնամասշտաբ ծրագրեր նախաձեռնելը: 2001թ. նոյեմբերին ՄԶՄԿ կողմից «հակամարտության կարգավորում» թեմայով իրականացվել է վերապատրաստման դասընթացներ պետական մարմինների, ոչ պետական կազմակերպությունների, մամուլի, գիտակրթական և ակադեմիական կառույցների 16 կին առաջնորդների համար: Դասընթացի շրջանակներում ունկնդիրներին հաղորդվել են արդյունավետ հաղորդակցության, բանակցելու, հաշտեցման և խաղաղության հաստատման գործընթացներում միջնորդի դեր ստանձնելու հմտություններ, կատարելագործվել են նրանց ունակությունները: Հետագայում, Միավորված ազգերի կանանց զարգացման հիմնադրամը վերապատրաստման մասնակիցներին ներգրավել է ԲՈՒՀ-երի ուսանողների համար ուսումնական պլանի և «Կանայք հակամարտությունների կարգավորման և խաղաղության հաստատման գործընթացում» վերապատրաստման ձեռնարկի մշակման աշխատանքներում:
...

Գործարար կանանց հմտությունների բարելավում

ՄԶՄԿ-ն նույնքան կարևոր է համարում գենդերային հավասարությունը տնտեսական հարթությունում, որքան քաղաքականում: Հետևաբար, կենտրոնը միջոցներ է ձեռնարկում մեծացնելու կանանց դերն ու մասնակցությունը տնտեսությանը՝ զարգացնելով նրանց հմտությունները բիզնեսի կառավարման և միջանձնային հարաբերությունների ասպարեզներում, հասանելի դարձնելով ֆինանսական և այլ ռեսուրսները, մասնակից դարձնելով հանրապետությունում տնտեսական բնույթի որոշումների կայացման գործընթացին:

Գյուղատնտեսության ոլորտում զբաղված կանանց մեծամասնության հիմնական խնդիրն առաջնորդական հմտություններին չտիրապետելն է: 2002թ. հունվարին ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության (USAID) «Փոքր և միջին ձեռնարկությունների շուկայի զարգացման ծրագրի» (ASME) օժանդակությամբ ՄԶՄԿ իրականացրել է արդյունավետ կառավարման և ներանձնային հարաբերություններում առաջնորդության հմտությունների բարելավում: Նախաձեռնության դրական ազդեցությունը կանանց կողմից ղեկավարվող գյուղատնտեսական ձեռնարկությունների հզորացման և տնտեսության մեջ դրանց ներգրավվածության աճի վրա անվիճելի է: Դասընթացին մասնակցել են 38 շահառուներ:

2003թ. փետրվարին Ծաղկաձորում Զարգացման այլընտրանքներ Ինք. (DAI) Փոքր և միջին ձեռնարկությունների շուկայի զարգացման ծրագրի (ASME) օժանդակությամբ ՄԶՄԿ 28 կին գործարարների մասնակցությամբ անցկացրել է դասընթացների շարք ՝ ուղղված արդյունավետ կառավարման հմտությունների և ներանձնային հարաբերություններում առաջնորդության զարգացմանը: Դասընթացները իրականացվել են «Կանայք զարգացման մեջ» ամենամյա երկրորդ՝  Մանր ու միջին ձեռներեցությամբ զբաղվող հայ գործարար կանանց գործարար հմտությունների զարգացմանն ուղղված աշխատանքային հանդիպման շրջանակներում: Միջոցառմանը մասնակցել են գյուղատնտեսության, ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաների, տեքստիլի և այլ ոլորտների գործարար շրջանակների ներկայացուցիչներ:
...

Աջակցություն կանանց իրավունքների պաշտպանությանը

ՄԶՄԿ-ն գտնում է, որ կանանց իրավունքների պաշտպանության և խթանման միջազգային գործիքները չափազանց կարևոր են տարածաշրջանում գենդերային հավասարություն քարոզելու, կանանց դիրքն ու դերը հզորացնելու տեսանկյունից: Հետևաբար, կարծում ենք, որ նախքան գենդերային հավասարություն քարոզելուն և կանանց հզորացնելուն ուղղված մեծամասշտաբ ձեռնարկումները, անհրաժեշտ է բարձրացնել միջազգային գործիքակազմի մասին հասարակության իրազեկվածությունը, ինչպես նաև բարելավել կառավարության և այլ պատասխանատու կառույցների գործիքներից օգտվելու կարողությունները:

ՄԶՄԿ գտնում է, որ կանանց իրավունքների և գենդերային հավասարության խթանման միջազգային գործիքակազմում Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին 1979թ. կոնվենցիան (ԿՆԽՎԿ/CEDAW) մարդու իրավունքների պաշտպանության, ինչպես նաև Հայաստանի ու տարածաշրջանի երկրների իշխանությունների ուշադրությունը այդ խնդրի վրա կենտրոնացնելու համար կարևորագույն փաստաթղթերից մեկն է:

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ԿՆԽՎ կոնվենցիան շարունակաբար թարմացվում է ԿՆԽՎԿ կոմիտեի կողմից մշակված Ընդհանուր հանձնարարականների միջոցով՝ ընդգրկելով ԿՆԽՎԿ կոմիտեի ուշադրությանն արժանացած նոր իրողություններն ու նոր խնդիրները, վստահ ենք, որ դրանում հետզհետե իրենց պատշաճ արտացոլումը կգտնեն այս ոլորտում Հայաստանին և ողջ տարածաշրջանին հատուկ խնդիրներն ու մարտահրավերները: Նաև կարծում ենք, որ 1995թ. կայացած Կանանց համաշխարհային IV համաժողովի կողմից ընդունված Պեկինի դեկլարացիան և գործողությունների ծրագիրը, մյուս գործիքների շարքում, էական նշանակություն ունեն գենդերային հավասարություն  քարոզելու համատեքստում քաղաքացիական հասարակության դերը խթանելու համար:

Միլիոնավոր կանայք և տղամարդիկ են ապրում Հարավային Կովկասում՝ տարածաշրջան, որը ջլատված է բազմաթիվ հակամարտություններից: Չնայած կանանց դերը հակամարտությունների արդյունավետ կարգավորման և հաշտեցման գործընթացներում անվիճելի է, այնուհանդերձ նրանք ցանկալի չափով ներգրավված չեն ո՛չ բարձր մակարդակի քաղաքական բանակցությունների, ո՛չ ժողովրդական դիվանագիտության նախաձեռնությունների մեջ: 2000թ. ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի Կանանց, խաղաղության ու անվտանգության մասին թիվ 1325 բանաձևը Անվտանգության խորհրդի երբևէ ընդունած բանաձևերի շարքում առաջինն է, որն անդրադառնում է հատկապես կանանց վրա պատերազմների ունեցած  ազդեցությանն ու հակամարտություններրի կարգավորման և կայուն խաղաղություն ապահովելու գործում կանանց ունեցած դերին: ՄԶՄԿ կարծում է, որ պետք է լայնորեն խրախուսել այս գործիքի կիրառումը: Դրա օգնությամբ անհրաժեշտ է ներազդել հակամարտող կողմերի քաղաքական առաջնորդների վրա, որպեսզի նրանք միջոցներ ձեռնարկեն հզորացնելու կին առաջնորդների կարողությունները՝ հակամարտությունների կարգավորման գործընթացներում նրանց արդյունավետորեն ներգրավելու ուղղությամբ:

Միավորված ազգերի կանանց զարգացման հիմնադրամի կողմից Հարավային Կովկասում իրականացվող տարածաշրջանային ծրագրի շրջանակներում 2005թ. դեկտեմբերին ՄԶՄԿ մշակել է խորացված վերապատրաստման ձեռնարկ, որում հաշվի է առնվել Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիայի (ԿՆԽՎԿ/CEDAW) և ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 1325 որոշման սկզբունքներն ու դրույքները: Ձեռնարկի նպատակն է բարձրացնել հարավկովկասյան երկրների իշխանությունների և քաղաքացիական հասարակության շրջանակներում գենդերային հավասարության ջատագովների իրազեկությունն ու բարելավել նրանց ունակությունները և դրանով նպաստել ու օժանդակել գենդերային հավասարության ԿՆԽՎ կոնվենցիայի և Անվտանգության խորհրդի 1325 բանաձևի կիրառմանը: Ձեռնարկում առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձվել ԿՆԽՎԿ/CEDAW) և ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 1325 բանաձևի հիմնական սկզբունքների միջև կապի վրա, պարզաբանվել են  տարածաշրջանում դրանց գործնական կիրառման մեխանիզմները: Ձեռնարկը լայնորեն կիրառվել է Միավորված ազգերի կանանց զարգացման հիմնադրամի տարածաշրջանային ծրագրերի շրջանակներում՝ զարգացնելու Հայաստանում, Ադրբեջանում, Վրաստանում «Կանայք հանուն խաղաղության» տարածաշրջանային կոալիցիայի, ինչպես նաև նշված պետությունների կենտրոնական և տեղական իշխանության մարմինների կին առաջնորդների հմտությունները: